“Door Gods goedheid zijn wij bevrijd, groot zijn de offers onzer bondgenoten en illegale strijders welke gebruikt zijn. Daarom hebben wij de belangrijke taak om ons land en volk weer de plaats te geven die het behoort. Dit alles is mogelijk wanneer wij eendrachtig samenwerken op alle terreinen waar dit enigszins mogelijk is.”
Aldus burgemeester Höweler tijdens de oprichtingsvergadering op 30 mei 1945 in zaal Vliethof in Rijnsburg. Zo vlak na de bevrijding van Nederland, enkele weken daarvoor, werd een vergadering bijeengeroepen om te komen tot de oprichting van een oranjevereniging. Het voorstel om tot de daadwerkelijke oprichting van de Oranje Vereniging te komen, komt van de heer J. Verhave en wordt met algemene stemmen van de vergadering aangenomen.
In overleg met de burgemeester en het vorige Oranje Comité – dat vóór de oorlog zorg droeg voor activiteiten om de Oranjes een warm hart toe te dragen – werd het eerste bestuur gekozen. Waarbij de volgende verdeelsleutel gehanteerd werd: 6 Gereformeerden, 6 Nederlands Hervormden, 1 Rooms Katholiek en 1 Christelijk Gereformeerd bestuurslid. De Oranje Vereniging is een feit. Twee woorden – één begrip.
Het openlijke verzet tegen de Duitse bezetter door de versiering van de Wilhelminaboom tijdens de Tweede Wereldoorlog is bij velen nog een bekend gegeven. Helemaal origineel was het echter niet. Rond 1787 verbieden de Staten van Holland het dragen van enige tekenen of leuzen van partijschap waardoor oranje een illegale kleur is geworden. Maar in Rijnsburg wapperde vervolgens gewoon de oranje wimpel van de toren en werden oranje versieringen gedragen. Na de bevrijding van 1945 wapperde de driekleur met de oranjewimpel weer hoog van de toren. “Voor God, Nederland en Oranje”.
De eerste activiteiten van de vereniging worden rondom de verjaardag van Koningin Wilhelmina georganiseerd. Zo wordt er op 31 augustus een bloemenhulde aan de Wilhelminaboom gebracht. En is er ruimte voor bekende volksspelen zoals het mastklimmen, boegsprietlopen en een kruiwagenrace. Ook is er een allegorische optocht. Later zal dit een grote omvang gaan krijgen en ontstaat uit de Oranje Vereniging het Corsocomité. Ook Aalsmeer participeert in de beginjaren mee in de optocht als het om bloemen gaat. Een aantal jaren ontstaat ook hieruit het zelfstandige bloemencorso Aalsmeer.
In het derde jaar van haar bestaan doemen zwarte wolken op: de crisis in Nederlands Indië. Twee speciale ledenvergaderingen zijn nodig om te besluiten dat de festiviteiten rondom de verjaardag van de koningin geen doorgang vinden. Vanaf 1949, wanneer Koningin Wilhelmina troonsafstand heeft gedaan, worden de festiviteiten verdeeld over twee dagen. Op 30 april, de verjaardag van Koningin Juliana, worden kinderfeesten georganiseerd, rond 31 augustus vinden de volksspelen plaats.
In 1951 zal de Oranje Vereniging mee gaan werken aan het Comité Rijnsburg Festival ter gelegenheid van het 1000 jarig bestaan van het dorp. Een versierde Vliet vanaf de Brouwerstraat tot aan het Rapenburg, er zal een fontein en een druipgrot gebouwd worden terwijl ook een groot bloemenfestijn op het programma staat. Totdat burgemeester Höweler namens de gemeente meldt dat het jaartal historisch niet te bewijzen valt zodat de gemeente geen medewerking aan het evenement kan verlenen.
Het jaar 1964 is het jaar van grote veranderingen. De festiviteiten zullen voortaan aan het eind van de maand juli gehouden worden, voorafgaand aan het bloemencorso dat op de 1e zaterdag van de maand augustus wordt gehouden. De Algemene Politie Verordening wordt na een nipt stemmingsverschil door de gemeenteraad gewijzigd. Daardoor is het mogelijk voortaan een vermakelijkheidscentrum tijdens de feestweek in te richten. In het verslag van de desbetreffende raadsvergadering wordt melding gemaakt van de “geestelijke armoede” van die tijd.
Het jaar 1975 komt in zicht. Het Comité 1000 jaar Rijnsburg wordt gevormd en ook de Oranje Vereniging speelt hierbij een belangrijke rol. Het wordt een feestweek voor velen om nooit te vergeten. Een week die 10 dagen duurt, waarbij de gehele bevolking zich in historische kledij tooit en Koningin Juliana op bezoek komt. En dat alles speelt zich af bij tropische temperaturen.
Bestuursleden komen en bestuursleden gaan. Hoge hoeden en zwarte pakken verdwijnen en maken plaats voor grijze broek, oranje overhemd en zwart jasje met embleem. En de mannen gaan stug door met het organiseren van evenementen en festiviteiten. Want het duurt tot 1976 voordat mevrouw Kampman als eerste vrouw zitting neemt in het bestuur van de Oranje Vereniging.
De Oranje Vereniging groeit en groeit. Niet alleen in ledental, ook in mogelijkheden en activiteiten. In 1980 wordt een oude traditie in ere herstel. Geldt de landelijke viering van 5 mei voortaan eens in de vijf jaar als officiële feestdag, de herdenking op de 4e mei was in Rijnsburg in het slop geraakt. Vanaf dat jaar wordt in samenwerking met de gemeente weer een kranslegging georganiseerd waarvoor tot op de dag van vandaag de belangstelling nog steeds groeit.
April 1983 is een nieuw hoogtepunt in de geschiedenis van de Oranje Vereniging. Koningin Beatrix komt op bezoek in de Bollenstreekgemeenten. De dag wordt afgesloten met bezoeken aan bloemenveiling Flora en het gemeentehuis van Rijnsburg. Waar de koningin er van op de hoogte blijkt te zijn dat de Oranje Vereniging tot de grootste van het land is uitgegroeid.
In 1995 is het een halve eeuw geleden dat Nederland bevrijd is. Tevens het jaar waarin de Oranje Vereniging haar 50-jarig bestaan viert. Een speciaal comité organiseert een week van feestelijkheden om bij beide gebeurtenissen stil te staan. Een bevrijdingsmonument op de hoek van de Koestraat en het Noordeinde wordt onthuld door mevrouw Betty van der Harst, in de oorlog als jong meisje koerierster van Johannes Post actief.
Naast traditionele jaarlijks terugkerende evenementen organiseert de Oranje Vereniging ook activiteiten bij speciale gebeurtenissen. Of is daar in samenwerking met een comité vaak nauw bij betrokken. Samen met de Stichting 100 jaar Wilhelminaboom wordt de aanzet gegeven om Suzan Offereins een serie schilderijen van 4 opeenvolgende vorstinnen uit de afgelopen 100 jaar te laten maken. Bij de 100-jarige boom wordt uitgebreid stil gestaan tijdens een dag die met een cultureel evenement wordt beëindigd.
Het laatste koninklijke bezoek dateert uit het jaar 2002. “Kom in de kas” wordt voor de 25e keer georganiseerd en is voor prinses Margriet reden naar Rijnsburg af te reizen. Na een bezoek aan het tuinbouwgebied Kloosterschuur wordt ze door burgemeester Van der Lee op het gemeentehuis ontvangen. Bij deze gelegenheid ontvangt prinses Margriet het lidmaatschap van de Oranje Vereniging voor het leven.
Gewild en ongewild komt de Oranje Vereniging in de publiciteit terecht. Zoals bij het overlijden van prinses Juliana in maart 2004 wanneer de bevolking de mogelijkheid heeft op Paleis Noordeinde afscheid te nemen. De camera’s van het NOS-journaal richten zich op het publiek, specifiek op een trio wat witte bloemen met zich meedraagt en volgt hen gedurende de hele ceremonie. Voor het grote publiek drie willekeurige dames, voor de Rijnsburgse bevolking herkenbaar als drie dorpsgenoten, nauw verbonden met de Oranje Vereniging. De reportages op tv worden naderhand ook in een programma van cabaretier Youp van ’t Hek gememoreerd.
Reeds in de beginjaren worden festiviteiten afgesloten met een grootscheeps vuurwerk. Een gewoonte die gehandhaafd kan blijven totdat in Enschede in 2000 de vuurwerkramp plaatsvindt. Regels worden aangescherpt en het vuurwerk wordt vervangen door een lasershow. Waarmee een stuk sfeer en traditie verdwijnt. In samenwerking met overheden en verenigingen lukte het in 2004 weer de feestweek binnen de bestaande regelgeving weer op de gebruikelijke wijze met vuurwerk te beëindigen.
De Oranjevereniging is nog steeds van deze tijd. Met de middelen van deze tijd. Op haar 60e verjaardag gaat de vereniging online. Enige jaren daarvoor wordt een eigen uitvalsbasis aan de Kerkstraat in gebruik genomen. In het Oranjehonk staan niet alleen alle materialen opgeslagen maar staat de koffie tijdens het organiseren van feestelijkheden klaar.
De Oranje Vereniging kent ook de problemen van deze tijd. Door haar medewerking te verlenen aan alcohol- en drugsbeleid zoals dat gemeentelijk is vastgesteld. Door het tijdgebrek wat vrijwilligers hebben waardoor veel werk op minder schouders terecht lijkt te komen.
Evenementen komen en evenementen gaan. Regelmatig lukt het de Oranje Vereniging het dorp op stelten te zetten. Letterlijk was dat het geval bij Belgische muzikanten die ook een peloton steltlopers op de been wist te brengen tijdens een afsluitende taptoe van de feestweek. Vanaf 2001 wordt in samenwerking met diverse buurtverenigingen ook het kalenderjaar stemmig afgesloten. Middels de organisatie van een Kerst Inn kan de Rijnsburgse bevolking elkaar rondom de kerstbomen op het Burgemeester Koomansplein ontmoeten. Daarbij kan uiteraard erwtensoep en glühwein genuttigd worden. Het geheel wordt afgesloten met een kerstsamenzang.
(Tekst mede gebaseerd op het herdenkingsboek Oranje Vereniging Rijnsburg 1945-1985)